Bağışıklık sisteminiz alerjen adı verilen maddelere aşırı reaksiyon gösterdiğinde alerjiler ortaya çıkar. Alerjik reaksiyonları tetikleyebilen yaygın alerjenler arasında polen, evcil hayvan ve arı zehiri bulunur. İnsanların ayrıca bazı gıdalara ve ilaçlara alerjisi vardır.
Kimler Alerji Olur?
Alerjiler, kronik hastalıklar arasında önemli bir yer teşkil eder. İnsanlar, saman nezlesi, astım, konjonktivit veya pembe göz, kurdeşen, egzama veya akut dermatit ve sinüs enfeksiyonu veya sinüzit dahil olmak üzere alerjiyle ilgili bir hastalık veya durumdan sıkıntı yaşamaktadır.
Aşağıdaki durumlarda alerji geçirme riskiniz daha yüksektir:
- Astım varsa
- Ailenizde astım veya alerji öyküsü varsa
- 18 yaşından küçüklerde
Çocuklar bazen büyüdükçe alerjileri aşarlar. Alerjilerin geçmesi ve yıllar sonra geri dönmesi de mümkündür.
Birden fazla alerjiniz olabilir. Örneğin, gıda alerjisi olan çocukların astım da dâhil olmak üzere diğer alerjik durumlara sahip olma olasılığı dört kat daha fazladır.
100’den fazla gen alerjilerle ilişkilidir, ancak herhangi bir popülasyonu sadece bir veya iki gen etkiler. Bu genlerin bazıları bağışıklık tepkisini etkiler; diğerleri akciğer ve hava yolu işlevini etkiler.
Alerjik Reaksiyon Sırasında Vücutta Neler Oluyor?
Alerjenler tipik olarak bir bağışıklık tepkisini tetikleyen ve alerjik olan kişilerde reaksiyona neden olan zararsız maddelerdir. Alerjik reaksiyon, kişi soluduğunda, dokunduğunda, yuttuğunda, enjekte ederek veya bir şekilde alerjenle temas ederse ortaya çıkar. Alerjik reaksiyonlar hafif, şiddetli ve hatta hayatı tehdit edici olabilir.
Normalde bağışıklık sistemi vücudu virüs veya bakteri gibi zararlı maddelere karşı korur. Alerjiniz varsa, vücudunuz alerjenlere işgalci gibi tepki verebilir. Histamin salgılanması ve alerjinin rahatsız etkilerinin oluşmasının nedeni budur.
Histamin, hücreler arasında mesaj göndererek bir nörotransmiter (Nöronlar arasında veya bir nöron ile başka bir hücre arasında iletişimi sağlayan kimyasallar) görevi görür. Midenize yiyecekleri sindirmek için asit üretmesini söylemek veya uyku-uyanıklık döngünüzü düzenlemeye yardımcı olmak gibi birçok farklı fizyolojik fonksiyonda önemli bir rol oynar.
Bağışıklık sisteminiz bir alerjene tepki gösterdiğinde, immünoglobulin E (IgE) adı verilen bir antikor üretir. IgE üretimi, vücudunuzun alerjeni yok etme ve kendini koruma girişiminin bir parçasıdır. Kan damarlarınız genişler ve sızıntı yapar, bu nedenle enfeksiyon ve diğer koruyucu maddelerle savaşan beyaz kan hücreleri, kan damarlarını, istilacıya saldırmak için bırakır.
İşlemde IgE antikorları, diğer hücrelere histamin gibi belirli kimyasalları salgıladığını bildirir. Vücutta çok fazla histamin, cilt, burun, boğaz ve akciğer tahrişine yol açan istenmeyen bir sonuca neden olabilir. Bu şekilde, normalde koruyucu olan bir işlem, zararsız alerjenlere yanıt ve alerji belirtileri olarak bildiğimiz şeye bir basamak oluşturur.
Alerjik Reaksiyonu Ne Tetikler?
Alerjik reaksiyonları tetikleyen en yaygın alerjenler şunlardır:
- Polen
- Toz akarları
- Evcil hayvan kepeği veya kürk
- Hamamböcekleri
- Gıdalar (yumurta, balık, süt, fındık, buğday, soya, kabuklu deniz ürünleri ve diğerleri)
- Böcek sokmaları veya ısırıkları (eşekarısı, arılar, sivrisinekler, ateş böcekleri, pire, at sinekleri, kara sinekler)
- İlaçlar (penisilin, aspirin ve diğerleri)
- Lateks ürünler
- Ev kimyasalları
- Metaller (özellikle nikel, kobalt, krom ve çinko)
Alerji Belirtileri Nelerdir?
Alerji belirtileri, alerjenlerin türüne bağlı olarak değişir.
Örneğin, rinit genellikle aşağıdaki semptomlarla ilişkilidir:
- Hapşırma
- Burun akması
- Tıkanıklık
- Kaşıntılı gözler, burun ve boğaz
- Gözleri kızarması
Alerjik bir gıda reaksiyonu yukarıdaki semptomlardan bazılarını ortaya çıkarabilir ancak farklı nedenleri de olabilir:
- İshal, bulantı ve kusma
- Kurdeşen, egzama veya kaşıntılı cilt
- Hava yollarının daralmasının nefes almayı zorlaştırdığı veya hatta imkansız kıldığı anafilaksi.
Cilt alerjisi veya böcek ısırığı, sahada aşağıdakilere neden olabilir:
- Kızarıklık,
- Şişme,
- Kurdeşen,
- Ağrı,
- Kaşıntı.
Bir ilaç alerjisinin belirtileri şunları içerebilir:
- Kurdeşen,
- Hırıltı,
- Sersemlik,
- Kusma,
- Yüzün veya boğazın şişmesi.
Mevsimsel Alerjiler
Bazı alerjiler yıl boyunca herhangi bir zamanda ortaya çıkabilir. Mevsimsel alerjiler ise, yılın belirli zamanlarında bazı açık hava alerjenlerinin daha baskın olduğu durumlarda ortaya çıkar.
Ancak her ikisine de sahip olmak mümkün. Mevsimsel alerjisi olan kişilerin yaklaşık üçte ikisinde yıl boyunca veya kalıcı alerjiler de vardır.
Mevsimsel alerjiler çoğunlukla ağaçlardan, otlardan ve yakup otu gibi yabani otlardan gelen küf ve polen tarafından tetiklenir. Alerjik reaksiyon, bitkinin tozlaştığı haftalar veya aylar boyunca ortaya çıkar.
Alerji tetikleyicileri coğrafi konuma ve iklime bağlı olarak değişebilir ancak mevsimsel alerjileri önlemek için yer değiştirme genellikle yardımcı olmaz. Polen ve küf sporları büyük mesafeler kat eder ve alerjisi olan kişiler genellikle farklı bir konumdaki diğer alerjenlere duyarlılık geliştirir.
Artan sıcaklıklarla ilişkili kirlilik ve iklim değişikliği gibi çevresel faktörler, alerjilerin artmasına katkıda bulunabilir. Polen ve küf mevsimlerinin süresinde ve yoğunluğundaki değişiklikler, daha fazla insanın daha uzun süre alerjenlere maruz kaldığı anlamına gelir.
2015’teki bir alerji araştırmasında, katılımcıların yüzde 63’ü iklim değişikliğinin hastalar arasında alerjik semptomlarda artışa neden olduğunu hissetti.
Çocukların yüzde doksanında ve astımlı yetişkinlerin yüzde 50’sinde alerjik astım vardır.
Gerçekten Alerjiniz var mı?
Alerji benzeri semptomları olan herkesin alerjisi yoktur. Örneğin, burun semptomları olan kişilerin en az üçte birinin alerjisi yoktur.
Alerjiler gibi, soğuk algınlığı ve grip de solunum sistemini etkiler; burun akıntısı ve öksürük gibi bazı semptomları paylaşırlar.
Aralarındaki fark, pek çok alerjik reaksiyonla ilişkili olan kaşıntıdır. Tipik olarak, alerjide göz, burun ve boğazda kaşıntı olur. Soğuk algınlığı ile boğaz ağrınız artar, iştahınız azalır ve kendinizi iyi hissetmezsiniz.
Alerji belirtileri bir alerjene maruz kaldığınız sürece devam ederken, soğuk algınlığı veya grip genellikle iki hafta içinde seyrini sürdürür. Grip semptomları, ateş ve muhtemelen baş ağrısı, yorgunluk, halsizlik ve ağrı ile birlikte, soğuk algınlığı semptomlarından daha şiddetli olma eğilimindedir.
Alerji benzeri semptomlar üreten diğer durumlar şunlardır:
- Alerjik riniti taklit eden ancak bağışıklık sistemini içermeyen alerjik olmayan rinit,
- Sinüs enfeksiyonları,
- Nazal polipler veya sapmış bir septum.
Alerjilerin Komplikasyonları Nelerdir?
Alerjisi olan kişiler, potansiyel olarak hayatı tehdit eden komplikasyonlar yaşama konusunda risk altındadır.
Anafilaksi
En ciddi alerjik komplikasyonlardan biridir. Genellikle gıda, penisilin gibi ilaçlar ve böcek zehiri içeren alerjilerle ilişkili olan anafilaksidir.
Anafilaksi belirtileri şunları içerebilir:
- Kan basıncında bir düşüş,
- Bilinç kaybı,
- Şiddetli nefes darlığı,
- Cilt döküntüsü,
- Hızlı veya zayıf nabız,
- Mide bulantısı ya da kusma,
- Sersemlik,
- Şiddetli hırıltı.
Anafilaksi tıbben acil bir durumdur. Nöbetler, düzensiz kalp atışı, şok veya solunum sıkıntısına neden olabilir. Siz veya çevrenizdeki bir kişinin anafilaktik reaksiyonu varsa, 112’yi arayın veya derhal tıbbi yardım alın.
Astım
Astım, iltihaplı hava yolları ve solunum zorluğu ile karakterize kronik bir akciğer hastalığıdır. Astım krizi göğüste sıkışma, öksürme, hırıltılı solunum ve şiddetli nefes darlığı ataklarına neden olur.
Çocukların %90’ında ve astımlı yetişkinlerin yüzde 50’sinde alerjik astım var.
Alerjik astım, iltihaplı hava yollarının tahriş olmasına ve tahriş edici bir madde solunduğunda aşırı tepki vermesine neden olarak astım atağını tetikler. Hava yollarının etrafındaki kaslar sıkılaşarak hava yollarının şişmesini ve aşırı mukus üretmesini sağlar.
Diğer Alerjik Komplikasyonlar
Alerjisi olan kişiler çeşitli hastalıkları geçirme riski altındadır:
- Egzama
- Kulak veya akciğer enfeksiyonları
- Sinüzit veya sinüs enfeksiyonu
- Nazal polipler (burun veya sinüslerin astarında büyüme)
- Migren.
Alerjiler Nasıl Teşhis Edilir?
Alerjileri teşhis etmenin ilk adımı, doktorunuzun belirtilerinizi ve tıbbi geçmişinizi gözden geçirerek, diğer olası tıbbi sorunları elemek için yaptığı bir değerlendirmedir.
Semptomlarınızın ne zaman başladığını ve neyi tetiklediğini de içerecek şekilde kaydederek doktorunuzun doğru tanı koymasına yardımcı olabilirsiniz.
Doktorunuz alerjiden şüphelenirse, bir veya daha fazla test isteyebilir. Bunlar cilt ve kan testlerini içerir. Doktorunuz ayrıca bir akciğer fonksiyon testi veya akciğerlerin röntgeni de isteyebilir.
Alerji Nasıl Tedavi Edilir?
Alerjiler için tam sonuç veren bir tedavi yoktur, ancak etkili tedavi semptomları azaltabilir ve yaşam kalitenizi artırabilir. Alerji tedavileri, durumunuzun ciddiyetine ve sahip olduğunuz alerji türüne bağlı olarak değişir.
Alerjileriniz yaşam kalitenize önemli ölçüde müdahale edecek kadar şiddetliyse, neye alerjiniz olduğunu belirlemek ve tüm reçete seçeneklerine erişmek için bir doktora görünmek iyi bir fikirdir.
Alerjileriniz daha az şiddetli veya sadece sinir bozucu ise, etkili bir reçetesiz (bitkisel) tedavi bulabilirsiniz. Bir eczacı semptomlarınıza göre en iyi seçeneği seçmenize yardımcı olabilir.
Reçetesiz ilaçlar arasında antihistaminikler (histamin etkilerini bloke eden) ve dekonjestanlar ve burun tıkanıklığı (tıkanıklığı gideren) ilaçlar bulunur.
Doktorunuz, bağışıklık sisteminizin alerjenlere ve steroidlere karşı reaksiyonunu azaltan, iltihap ve şişmeyi azaltan alerji çekimleri (immünoterapi) reçete edebilir.
Astım için ilaçlara ihtiyacınız olabilir. Şiddetli alerjik reaksiyonlarınız varsa ve anafilaksi riski altındaysanız, doktorunuz kan damarlarını daraltan ve akciğerlerde hava yollarını açan bir kimyasal olan epinefrin dozunu taşımanızı önerebilir .
Akupunktur ve burun sulama teknikleri gibi tamamlayıcı ilaçlar da alerji semptomlarını hafifletmeye yardımcı olabilir.
Evde Alerjik Reaksiyonları Önleme
Evde alerjik reaksiyonları önlemek veya sınırlamak için alabileceğiniz bazı önlemler şunlardır:
Yüksek verimli partikül hava filtresi kullanın. Bu ürün filtreleri havadaki alerjenleri hapseder.
Zaten alerjiniz olan bir kediniz veya köpeğiniz varsa, evcil hayvanla uyumayın ve temas ettikten hemen sonra ellerinizi yıkayın. Bir hayvana dokunduktan sonra gözlerinize, burnunuza veya ağzınıza dokunmayın.
Hangi alerjenlerin semptomlarınıza neden olabileceğini veya kötüleştireceğini anlamaya çalışıyorsanız, bir günlük tutun. Tetikleyicileri saptamanıza yardımcı olmak için yediklerinizi ve tüm etkinliklerinizi yazın.
Yatakları sık sık yıkayın ve toz akarları, evcil hayvan tüyü, polen ve havadaki diğer tahriş edicilere maruz kalmanızı azaltmak için sıcak su kullanın.
Şiddetli alerjiniz varsa, tıbbi bir uyarı bileziği veya kolye acil durumlarda tıbbi yardım çağırabilir.
