Ayak mantarı; ciltte şiddetli kaşıntı, kızarıklık vb. lezyonlara sebep olarak kişinin yaşam kalitesini olumsuz yönde etkileyen önemli bir cilt hastalığıdır. Tıbbi literatürde ”Tinea Pedis” olarak ifade edilen ayak mantarı, sebep olduğu lezyonlar ve cilt dokusunda yarattığı tahribat nedeniyle hastalıktan etkilenen kimse için, hem sağlık açısından hem de estetik açıdan oldukça rahatsız edicidir. Bu sebeple ayak mantarı öncelikli olarak mutlaka tıbbi tanı ve tıbbi tedavi tedavi gerektirir. Peki, ”Atlet Ayağı” olarak da bilinen ayak mantarı nedir? Ayak mantarı nasıl bulaşır? Ayak mantarı çeşitleri nelerdir? Ayak mantarı nasıl geçer? Ayak mantarı tedavisi nasıl yapılır? Ayak mantarına dair merak edilen her konuyu tüm ayrıntılarıyla içeriğimizde ele aldık.
Mantar hastalığı en sık ayaklarda görülmektedir. Ayakların çevresel faktörlere karşı en korunmasız organlardan biri olması bu hastalığın ayaklarda daha sık görülmesini açıklamaktadır. Yaş grubu olarak yetişkinlerde daha sık görüldüğü bilinse de her yaş grubunda etkili olabileceği belirtilmektedir. Keza erkeklerde kadınlara oranla daha sık görülse de kadınlarda da görülmektedir.
Tinea Pedis, özellikle insanların topluluk halinde bulunduğu yurtlar, yatılı okullar, oteller, askeri birlikler gibi alanlarda sıkça görülmektedir. Ayrıca Diyabet hastaları, bağışıklığı zayıf olan ya da bağışıklığı baskılayıcı ilaç kullanmış kişilerde görülebilir.
Ayak Mantarı Türleri Nelerdir?
Ayak mantarı çeşitleri hakkında bilgi almak için okumaya devam edin. Ayak mantarı türlerine uygulanacak tıbbi müdahale değişiklik gösterebilir.
Parmak Arası (İntertriginöz) Mantarı:
Parmak arası mantarı; tıbbi alanda Parmak Ağı Enfeksiyonu olarak da biliniyor. Ayak mantarı türleri içinde en yaygın görülenidir. Parmak Arası Mantarı, genel olarak ayak parmaklarının dördüncüsü ve beşincisi (küçük parmaklar) arasında ortaya çıkmaktadır. Oldukça rahatsız edici semptomlar gösterir. Yoğun kaşıntı, yangı, kızarıklık, soyulma, incelme, pullanma oluşturur. Bununla birlikte tedavi edilmediği taktirde ayak tırnaklarına ve ayağın diğer bölgelerine de yayılım gösterir.
Makosen (Hiperkerotik) Mantar:
Bu formdaki ayak mantarında, cilt dokusu kurur, pullanır, soyulur ve tahrişlidir. Hastalık ilerledikçe cilt dokusu kalınlaşır; ayak tabanı ve yan kısımlarında sarımsı bir kabuk görünümüne eşlik eden beyaz pullanmalar görülür. Cilt dokusu kalınlaşır ve bir süre sonra yarıklar oluşur. Genellikle ağrısızdır fakat kaşıntı yine belirgin ölçüdedir. Tırnak tutulumu bu türde oldukça yaygındır.
Kabarcıklı (Vezikülobüllöz) Mantar:
Ayaklarda oluşan diğer mantar türlerine göre daha seyrek karşılaşılsa da oldukça rahatsız edici semptomlar gösterir. Bu türde sulu kabarcıklar ve yaralar gözlenir. Ayak tabanında toplanan su kabarcığının patlamasıyla yayılma oluşur. Şiddetli kaşıntı yine karakterizedir.
Akut Ülseratif Mantar:
Ayak mantarı türleri arasında oldukça nadir görülen bir diğer türdür.
Ayak Mantarı Belirtileri
Tinea Pedis, oldukça rahatsız edici belirtilerle seyreden bir hastalıktır. Bu hastalığın sebep olduğu lezyonlar; ayakta ve tutulum gösterdiği alanlarda deformasyona neden olarak hem bölgenin bakterilere açık hale gelmesine hem de kozmetik olarak kişide rahatsızlık yaratmasına neden olur. Ayakta oluşan mantar türlerinin genel belirtileri şu şekildedir:
- Şiddetli seyreden kaşıntı
- Kabarıklık
- Kızarıklık
- Döküntü
- Pullanma
- Deride kalınlaşma
- Deride yarıklar
- Sulu kabarcıklar
- Yaralar
- Soyulmalar
- Deride incelme
- Ayakta terleme
- Kötü koku
- Yangı
- Ayakta kepeklenme
Bu belirtilerden bir ya da birkaçı sizde varsa; bir sağlık kuruluşuna müracaat etmenizi öneririz.
Ayak Mantarı Neden Olur?
Ayak mantarına neden olan birçok tetikleyici faktör bulunmaktadır. Bu nedenlerden bazıları şunlardır:
- Mantar enfeksiyonunun her türünün, genel olarak her bölgede aradığı ön koşullar; sıcaklık ve nemdir. Bir ortamda bu koşullar varsa; o ortam, mantarın oluşum ve yayılım sürecine de uygun demektir.
- Nemden söz etmişken; ayakların yıkama sonrası kurulanmaması mantar oluşumuna zemin hazırlayan sebeplerdendir.
- Ayak mantarını tetikleyen bir diğer etken; kişinin bağışıklığının zayıf olmasıdır. Özellikle; bağışıklığı baskılayıcı ilaçlar veya antibiyotik kullanımı ile vücut enfeksiyonlara açık hale gelir. Mantar da bir enfeksiyondur.
- Diyabet hastalığı, vücudun diğer bölgelerinde görülen mantar enfeksiyonlarında olduğu gibi ayak mantarında da tetikleyici durumdadır.
- Kullanılan ayakkabının kapalı ve gereğinden fazla sıkı olması ve nefes almayan malzemeden üretilmiş olması da mantar oluşumuna yol açan faktörler arasındadır.
- Ayaklarda yaralanma, yanık vb deformasyonların olması da mantar riskini arttıran faktörlerdendir.
- Ayrıca hastalığın bulaş yollarına maruz kalmak hastalığın başlı başına tetikleyicisidir. 👇
Mantar Hastalığı Nasıl Bulaşır?
Ayaklarda oluşan mantar en kolay bulaşan mantar türleri arasında yer almaktadır. Bunun sebebi ayakların dış etkenlere fazlaca açık olması ve hemen her yüzeye diğer uzuvlara oranla daha fazla temas etmesidir. Yüzeyde bulunan mantar enfeksiyonu ile temas edilmesi, bulaşma riski doğurur. Kişinin dersine yerleşen mantarın burayı enfekte etme süreci başlar. Özellikle yeterli hijyenin sağlanamadığı ya da stabil tutulamadığı, toplu kullanım yerleri hastalığın bulaşma riskinin en fazla olduğu yerlerdir.
- Yurtlar, askeriyeler, yatılı okullar, oteller gibi toplu halde bulunulan alanlarda ayakkabısız / terliksiz dolaşılması
- Yine bu şekilde toplu bulunulan alanlarda terlik, ayakkabı kişisel olması gereken eşyaları ortak kullanmak
- Havuz, soyunma odası, spor salonu gibi alanlarda ayakkabı ya da terlik kullanılmaması veya bu eşyaların ortak kullanılması
- Güzellik merkezlerinde ortak kullanılan malzemelerle pedikür vb. uygulamalar yaptırmak
- Kozmetik gereçleri (tırnak makası, törpü, vb.), çorap, havlu, gibi kişiye özel olması gereken eşyaların ortak kullanılması. Ayrıca bu eşyaların hijyeninin yeterince sağlanmaması.
Bu gibi ortak kullanım alanlarında hijyen kurallarına uyulmaması, eşyaların ortak kullanılması, koruyucu giysilerin kullanılmaması; ayak mantarının bulaşmasına sebep olmaktadır.
Ayak Mantarında Hangi Bölüme Başvurulmalı?
Bu tür dermatolojik (ciltle ilgili olan) hastalıklara Deri ve Zührevi Hastalıkları (Cildiye) Uzmanı bakar. Hastanelerden randevu almak için Alo 182 yi arayabilir ya da MHRS‘den giriş yaparak randevu oluşturabilirsiniz.
Ayak Mantarı Tanısı ve Tedavisi
Ayak mantarında tanı ve tedavi, mutlaka bir uzman hekim gözetiminde gerçekleştirilmelidir.
Ayak Mantarında Tanı Nasıl Konur
Ayaklarda oluşan mantar enfeksiyonunun tanısı için fiziki muayene gereklidir. Bunun dışında uzman hekim gerekli görürse hastalıklı deriden ‘kazıntı’ adı verilen numune alınarak mikroskobik inceleme yapılır. Bu sayede hastalığın kesin tanısı konmuş olur.
Ayak Mantarı Tıbbi Tedavisi
Ayaklarda oluşan mantarlarda, hastalığın ilk aşamalarında genellikle deri yüzeyine uygulanan terbinafin ya da azol içerikli kremler, spreyler ve pomadlarla tedavi sağlanır. Tedavi süresi hastalığın ilk aşamalarında genellikle 2 – 4 hafta kadardır.
Hastalığın ilerlediği durumlarda deri yüzeyine uygulanan ilaçlar tek başına yeterli gelmeyebilir. Bu durumda hekim, reçeteye ağız yoluyla alınan çeşitli ilaçlar ekleyebilir. Hastalık bazı durumlarda ikincil türden bakteriyel enfeksiyonlara sebep olabilir ve bu durumda Selülit ve Lenfajit gibi farklı enfeksiyonlar gelişebilir. Böyle bir durumda doktor, bu enfeksiyonları da göz önünde bulundurduğu bir tedavi yöntemi uygulayacaktır. Hastalığın yayılması ve tırnaklarda da tutulum göstermesi durumunda, tedavide; deri yüzeyine uygulanan kremler, ağız yoluyla alınan ilaçlar ve tırnağa sürülerek uygulanan oje benzeri mantar cilaları kullanılır. Hastalık bu şekilde ileri seviyedeyse tedavi birkaç ay, bazense bir yıl kadar sürebilir.
Öz bakım ve dikkat, hastalığın tedavi sürecinde tıbbi tedavinin uygulanmasının yanında, hassasiyet gerektiren ilk konudur. Kişinin öz bakımına dikkat etmesi ve mantar oluşturabilecek etkenlerden olabildiğince kaçınması tedavinin seyri ve kalıcılığı açısından çok büyük önem taşımaktadır.
Ayak Mantarı Bitkisel Tedavi
Ayaklarda oluşan mantar hastalığı, özünde bakteriyel bir rahatsızlıktır. Bu sebeple; tıbbi tedaviyi destekleyici, hastalığın ilerlemesini önleyici ve ayakta oluşan mantarı geriletici özelliğe sahip anti-bakteriyel bazı bitki özleri ile yardımcı tedavi uygulanabilir. Ancak şunu belirtmemiz gerekir ki; her şeyden önce uygulanması gereken ilk adım, bir cildiye doktoruna görünmenizdir. Bu bölümde ayak mantarına ne iyi gelir sorusuna cevaben, ayak mantarında bitkisel tedavi yöntemlerini inceleyeceğiz.
Ayak mantarı için sarımsak kürü:
Sarımsak yüzyıllardan beri etkili bir anti-oksidan ve anti-bakteriyel bir tedavi aracı olarak; hem dahili hem de harici hastalıkların tedavisinde kullanılmaktadır. Bu bakımdan ayak mantarına sebep olan zararlı bakteriler için de kullanılabilir olduğu alternatif tıp uzmanlarınca belirlenmiştir. Özellikle başlangıç aşamasındaki mantar enfeksiyonunu tamamen iyileştirdiği; ilerlemiş durumdaki mantar enfeksiyonlarında ise rahatlatıcı ve geriletici özelliğe sahip olduğu ortaya koyulmuştur. Şimdi sarımsak kürünün hazırlanışı ve uygulanışı hakkında bilgi verelim.
Öncelikle; sarımsağın içindeki anti-bakteriyel özelliğe sahip maddelerin ortaya çıkması için 7-8 diş sarımsak krem halini alana kadar iyice temizlenmiş pirinç ya da ahşap havanda dövülür. İçerisine bir miktar da tuz eklenir. Kıvama gelen karışım cam bir kaba alınır. Ardından anti-bakteriyel etkisini arttırmak için bir miktar saf alkol eklenerek ve zaman zaman çalkalanarak 5-6 saat kadar bekletilir. Sonrasında oluşan sıvı süzülerek başka bir cam kaba alınır. Böylece sarımsak kürü uygulamaya hazır hale gelmiş olur.
Uygulamadan önce ayakların temizliği muhakkak yapılmalıdır. Önce ayaklar güzelce yıkanır; daha sonra enfeksiyon bölgelerindeki ölü deriler temizlenir. Akabinde pamuk, sarımsak kürüne batırılır ve sarımsak kürü ile ıslatılan pamuk, mantarlı bölgelere yerleştirilerek bir süre bekletilir. Ardından ayaklar güzelce yıkanır ve iyice kurutulur.
Ayak mantarı için aynısefa kürü:
Çok güçlü anti-bakteriyel özelliğe sahip bir diğer bitkimiz aynısefa çiçeğidir. Halk arasında gece sefası olarak da bilinir. Kaşıntılı ayak mantarı da dahil olmak üzere enfeksiyona bağlı bütün cilt rahatsızlıklarında güvenle kullanılabilir. Aynısefa kürünün yapımı ve uygulaması çok kolaydır.
Öncelikle; 1-2 litre su içerisine 4-5 tutam aynısefa bitkisi atılarak kaynatılır. Kaynatılan karışım geniş bir kaba alınarak ılınmaya bırakılır. Daha sonra ayaklar bu suyla ovalanarak yıkandıktan sonra durulanmadan tek kullanımlık ya da temiz bir havlu ile iyice kurutulur. Bu uygulama etki gösterene kadar her gece uygulanabilir.
Ayak mantarı için elma sirkesi kürü:
Elma sirkesi, yüksek asidik değere sahip bir bakteri savaşçısıdır. Bu bakımdan enfeksiyon bölgelerindeki bakterileri öldürerek enfeksiyonun sonlanmasına yardımcı olur. Ayrıca mantarlı bölge için uygulaması çok kolay ve zahmetsizdir.
Bir kapta su ile seyreltilerek ayaklar içinde bir süre bekletilebilir. Bunun yanı sıra; sirke, bir pamuk yardımıyla mantarlı bölgelere uygulanabilir. Uygulamayı 1 saat devam ettirmek yeterli olacaktır. Süre sonunda ayakları iyice kurutuyoruz. Uygulama fayda sağlayana kadar güvenle devam edilebilir.
Ayak mantarı için kına:
Kına da sarımsak gibi çok uzun yıllardır doktorların ve şifacıların tedavi amaçlı kullandığı başka bir seçenek. Kınanın alternatif tıpta mantar tedavileri için önerilmesi; sürüldüğü bölgeyi dezenfekte etmesi, kuru tutması, terlemeyi düzenlemesi gibi özelliklere sahip olmasından kaynaklanmaktadır. Bu özellikleri dolayısıyla kına, ayak mantarı tedavisinde de güzel sonuçlar veriyor. Uygulamaya geçecek olursak:
Yaklaşık 1 litre suya 6 çorba kaşığı kına ilave edip yaklaşık yarım saat kaynatıyoruz. Karışımı soğutuyoruz. Ayakları soğuyan karışımla yıkıyoruz. Ardından tek kullanımlık ya da temiz bir havlu ile ayakları, özellikle parmak aralarını, iyice kuruluyoruz. Bu kürün dört hafta boyunca uygulanması öneriliyor. Bu süre sonunda mantar enfeksiyonunun sebep olduğu belirtilerde hafifleme görülecektir.
Ayak Mantarından Korunmak İçin Nelere dikkat edilmelidir?
Ayakları etkileyen mantarlarda da diğer mantar türlerinde olduğu gibi kişisel hijyen çok büyük önem taşımaktadır. Ayaklarda mantar enfeksiyonundan korunmak, mantar enfeksiyonunun tekrar oluşmasını önlemek ve mevcut mantar enfeksiyonu varsa, tedavi sürecini desteklemek için birtakım konularda dikkatli ve özenli davranmak gerekir. Peki, nedir bu konular?
- Öncelikle, ayakların hijyenine özen gösterilmelidir. Ayak bakımı her gün eksiksiz yapılmalıdır.
- Spor salonu, soyunma odası, sauna, ortak duş, yatakhane, havuz vb. ortak kullanım alanlarında mutlaka terlik ya da ayakkabı giyilmelidir.
- Terlik, ayakkabı, çorap, havlu gibi eşyalar kesinlikle ortak kullanılmamalıdır.
- Aynı şekilde tırnak makası, törpü gibi kişisel bakım araç gereçleri de kişiye özel olmalı ve ortak kullanılmamalıdır.
- Güzellik merkezlerinde uygulanan manikür, pedikür gibi bakım işlemlerinde, kişi kendine ait araç gereçleri yanında götürmeli ve işlemin bunlarla uygulanmasını sağlamalıdır.
- Duş sonrasında ya da ayakların suya maruz kaldığı diğer durumlarda, ayaklar çok iyi kurutulmalıdır.
- Sadece kişinin kendisi kullansa bile, kişisel bakım malzemeleri sık sık (mümkünse her kullanım sonrası) dezenfekte edilmelidir.
- Kullanılan çoraplar, %100 pamuktan ve sık dokunmuş olmalıdır.
- Çoraplar her gün mutlaka değiştirilmeli; tekrar giyilmemelidir.
- Ayaklar ve kullanım öncesinde ayakkabılar, mantarı önleyen pudralar ile pudralanmalıdır.
- Havlular ve çoraplar 60 derecede; mümkünse klor içeren temizleyicilerle yıkanmalı ve ütülenerek kullanılmalıdır.
- Ayakkabılar da belli aralıklarla uygun temizleyicilerle dezenfekte edilmelidir. Ayrıca sık sık havalandırılmalıdır.
- Hava almayan malzemeden üretilmiş, kapalı ve ayakları sıkan ayakkabıların kullanımından kaçınılmalıdır.
